ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ
ΕΦΟΡΕΙΑ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ KOZANΗΣ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΙΑΝΗΣ
(τηλ.-φαξ: 24610-98800/1, e-mail: lepka@culture.gr, www. mouseioaianis)
ΔΡΟΜΟΣ ΑΠΟΛΛΟΔΩΡΟΥ
Ο δρομέας Απολλόδωρος είναι γνωστός από επίγραμμα του Αντιπάτρου Θεσσαλονικέα και ο θάνατος τον βρήκε στην Κυλλήνη της Αρκαδίας, μακριά από την Αιανή και τη Βέροια. Την Κυλλήνη, βουνό της Αρκαδίας,το έχεις ακουστά΄Τώρα όμως είναι και μνήμα του Απολλόδωρου.Μια νύχτα καθώς γύριζε από την Πίσσα πέραΈπεσε και τον έκαψε ο κεραυνός του Δία.Μακριά από την πατρίδα του την Αιανέα και από τη ΒέροιαΝικημένος από τον Δία κοιμάται πλέον ο δρομέας. Από το επίγραμμα αυτό του Αντίπατρου του Θεσσαλονικέα που διασώθηκε στην Παλατινή Ανθολογία, πληροφορούμαστε το δραματικό τέλος του Αιαναίου Απολλόδωρου, νικητή στο αγώνισμα του δρόμου. Προς τιμήν του εδώ και επτά χρόνια διοργανώνονται εκδηλώσεις από το Αρχαιολογικό Μουσείο Αιανής, οι οποίες κορυφώνονται με το άθλημα του δρόμου, το οποίο διεξάγεται με αφετηρία τους αρχαιολογικούς χώρους και τερματισμό τη κεντρική πλατεία του Δήμου, κοντά στην εκκλησία της Παναγίας. Η μεγάλη και ενθουσιώδης συμμετοχή από όλες τις ηλικίες δεν σημαίνει απαραίτητα την ανάγκη για διάκριση, παρά την ανάγκη για συνεύρεση σε ένα ξεχωριστό γεγονός προς τιμήν ενός αρχαίου κατοίκου της ίδιας πόλης, για τον οποίο οι σημερινοί δημότες χαίρονται και περηφανεύονται να αποκαλούν «δικό τους». Από το 2008 μάλιστα στο σημείο του τερματισμού υπάρχει και το μαρμάρινο άγαλμα του Δρομέα, έργο του γλύπτη Θάνου Καρώνη, που σμιλεύτηκε στο πλαίσιο του Εργαστηρίου-Συμποσίου που πραγματοποιήθηκε την ίδια χρονιά με εννέα γλύπτες στον αύλειο χώρο του Αρχαιολογικού Μουσείου, επαναλήφθηκε πέρσι και επαναλαμβάνεται και το 2010 (9 έως 23 Ιουλίου) για τρίτη χρονιά. Η άθληση στην αρχαία Ελλάδα αποτελούσε έκφραση της καθημερινής ζωής και συνδεόταν στενά με τη θρησκεία. Τα αθλήματα είχαν ως πρότυπο μυθικούς αγώνες θεών και ηρώων και τελούνταν προς τιμήν τους, κυρίως σε ιερά και στη διάρκεια μεγάλων εορτών. Ο θρησκευτικός χαρακτήρας του αθλητισμού είχε ως συνέπεια τη στενή σχέση με τις τέχνες, σχέση που ενδυναμώθηκε από το ελληνικό ιδανικό για άθλο και αριστεία. Στην παιδεία των νέων ισάξια θέση με τη μουσική και πνευματική άσκηση κατείχε και η γυμναστική. Μέσω του άθλου, που σήμαινε άσκηση, άμιλλα και βραβείο, οι νέοι ανέπτυσσαν τις ανεξάντλητες πνευματικές και σωματικές δυνάμεις και αρετές ώστε να καταστούν «καλοί κ’αγαθοί», πλήρεις και ελεύθεροι. Ο συστηματικός αθλητισμός χρονολογείται από τα Μυκηναϊκά χρόνια (1600-1100 π.Χ.) και τούτο θεωρείται βέβαιο τόσο από παραστάσεις σε αρχαιολογικά ευρήματα όσο και από τις περιγραφές του Ομήρου για αγώνες που αναφέρονται στην εποχή αυτή. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι γίνονταν πάμπολλοι αθλητικοί αγώνες σε όλο τον ελληνικό κόσμο. Από αυτούς τέσσερις αναδείχτηκαν σε πανελλήνιους και διεξάγονταν στο μεγάλο ιερό της Ολυμπίας προς τιμήν ηρώων και θεών, στο ιερό του Απόλλωνα στους Δελφούς κάθε τέσσερα χρόνια και κάθε δύο χρόνια στο ιερό του Ποσειδώνος στον Ισθμό της Κορίνθου και στο ιερό του Δία στη Νεμέα.
ΕΟΡΤΕΣ ΕΤΟΣ ΙΔΡΥΣΗΣ ΕΠΑΘΛΟ
Ολύμπια 776 στεφάνι αγριελιάς
Πύθια 582 στεφάνι δάφνης
Ίσθμια 582 στεφάνι πεύκου
Νέμεα 573 στεφάνι αγριοσέλινου
Στους μεγάλους τοπικούς αγώνες, με πανελλήνια επίσης ακτινοβολία, συγκαταλέγονται τα Παναθήναια, που τελούνταν στην Αθήνα προς τιμήν της πολιούχου Αθηνάς κάθε τέσσερα χρόνια και αναδιοργανώθηκαν το 566 π.Χ. από τον Πεισίστρατο, αλλά και τα Ολύμπια που τελούνταν στους πρόποδες του Ολύμπου, στο Δίον, προς τιμήν του Δία. Οι χώροι άθλησης και διεξαγωγής αγώνων, με όμοιες και παρόμοιες ως σήμερα ονομασίες και λειτουργίες, ήταν τα γυμνάσια, οι παλαίστρες, τα στάδια και οι ιππόδρομοι. Ένα από τα σημαντικότερα αθλήματα ήταν δρόμος σταδίου, δηλαδή ο δρόμος ταχύτητας σε απόσταση 190 μ. Άλλα είδη δρόμων ήταν ο δίαυλος, δρόμος δύο σταδίων, ο ίππιος, δρόμος ημιαντοχής τεσσάρων σταδίων, ο δόλιχος, δρόμος αντοχής 7 ως 24 σταδίων, ο οπλίτης δρόμος ή οπλιτοδρομία, 2 ή 4 σταδίων με όπλα και η λαμπαδηδρομία, όπως η σύγχρονη σκυταλοδρομία, που διεξαγόταν έξω από τα στάδια και είχε τελετουργικό χαρακτήρα.Για τις παντρεμένες γυναίκες υπάρχει η μαρτυρία ότι απαγορευόταν να παρακολουθούν τους αγώνες της Ολυμπίας. Ωστόσο στη Σπάρτη και σε άλλες δωρικές πόλεις οι νέες ασκούνταν στα γυμνάσια μαζί με τα αγόρια, ενώ είναι γνωστό ότι είχαν θεσπιστεί αγώνες μόνο για γυναίκες κάθε τέσσερα χρόνια στα Ηραία της Ολυμπίας. Μύθοι, όπως της Αταλάντης από την Αρκαδία που συμμετείχε στο κυνήγι του Καλυδώνιου κάπρου, αντανακλούν τη σχέση της γυναίκας με τον αθλητισμό, ενώ από τη ρωμαϊκή εποχή είναι γνωστή η συμμετοχή των γυναικών σε αγώνες πανελλήνιων και τοπικών ιερών. ΑΘΛΗΤΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΙΑΝΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΩ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΗ ενασχόληση των κατοίκων της Άνω Μακεδονίας με τον αθλητισμό αποτυπώνεται σε πλήθος αρχαιολογικών αντικειμένων. Στην Αιανή υπάρχει η στλεγγίδα του 5ου αι. π.Χ με το όνομα Άπακος και μία άλλη των μέσων του 4ου αι. π.Χ. με σφραγίδα του Αδάμας. Σε τάφο της αρχαίας νεκρόπολης στην Κοζάνης είχε τοποθετηθεί μελανόμορφη οινοχόη των αρχών του 5ου αι. π.Χ., προερχόμενη μάλιστα από το εργαστήριο της Αιανής, που φέρει παράσταση παλαιστών. Ο εντοπισμός Παναθηναϊκών αμφορέων στην νεκρόπολη της Αιανής από τον 6ο και 5ο αι. π.Χ., δηλώνει την συμμετοχή Αιαναίων σε γυμνικούς ή ιππικούς αγώνες των Παναθηναίων στην Αττική, που ήταν αγώνες χρηματίτες και όχι στεφανίτες, με έπαθλο το λάδι σε μεγάλους αμφορείς με παράσταση τη μορφή της Αθηνάς Προμάχου και του σχετικού αγωνίσματος. Παράλληλα και εκτός του πλήθους των αρχαιολογικών ευρημάτων που μαρτυρούν ενασχόληση με τον αθλητισμό, σε μεγάλα ιερά με πανελλήνιους αγώνες διασώθηκαν γραμμένοι σε λίθο κατάλογοι θεωροδόκων, οι οποίοι ως άρχοντες και εκλεκτοί πολίτες αναλάμβαναν τη φιλοξενία των θεωρών, αυτών δηλαδή που από κάθε ιερό αναλάμβαναν την αποστολή να αναγγείλουν στις πόλεις την διεξαγωγή των αγώνων. Ενός θεωροδόκου από την Αιανή σε δελφικό κατάλογο του 230-220 π.Χ. σώζεται η αρχή του ονόματός του, Αγορά[---] (πιθανόν Αγοράκριτος), ενώ από την Εορδαία είναι γνωστοί ως θεωροδόκοι ο Αριστόνους Πεισαίου, τρήραρχος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και ο Μενέλαος Νικάνορος. Όσα συνοπτικά αναφέραμε και προπάντων η αναγραφή θεωροδόκων από την Άνω Μακεδονία, επιβεβαιώνουν την συμμετοχή των κατοίκων της σε πανελλήνιους αθλητικούς αγώνες και αποδεικνύουν την ενότητα του ελληνισμού μέσα από τα κοινά ιδεώδη, όπως το αιέν αριστεύειν. Αυτή η παράδοση και η ιστορία μάς οδήγησε να καταστήσουμε (ανάμεσα στις άλλες εκδηλώσεις μας) τον «Δρόμο του Απολλοδώρου» θεσμό, με στόχο την συμμετοχή ανθρώπων όλων των ηλικιών, παιδιών, εφήβων, νεανίδων, γυναικών, ανδρών. Κατά τις διοργανώσεις των επτά προηγούμενων ετών συμμετείχαν δεκάδες δρομείς, ηλικίας από 5 ετών και άνω, και επιδίωξή μας σταδιακά είναι η ευρύτερη συμμετοχή. Σκοπός δεν είναι ο πρωταθλητισμός αλλά η άθληση ως έκφραση της καθημερινής ζωής.
Γεωργία Καραμήτρου-ΜεντεσίδηΔρ Αρχαιολόγος
Επιλέξτε χρονιά: